MIKOŁAJ KOPERNI - 550 ROCZNICA URODZIN - PATRONAT 2023 ROKU
Od zarania dziejów nieodkryty do końca kosmos inspiruje i skłania do zadawania sobie pytań na temat istnienia. Gdy Mikołaj Kopernik przedstawił teorię heliocentryczną w dziele „O obrotach sfer niebieskich”, zburzył dawną wizję postrzegania naszego miejsca we Wszechświecie.
Mikołaj Kopernik był najwybitniejszym astronomem na świecie, o którym poeta Jan Nepomucen Kamiński napisał:
,, Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię, polskie go wydało plemię.
Mikołaj przyszedł na świat 19 lutego 1473 roku. Od tego momentu minęło w tym roku 550 lat. Polski astronom urodził się w Toruniu, lecz ród Koperników pochodził najprawdopodobniej ze śląskiej wsi Koperniki. Gdy miał 10 lat, zmarł jego ojciec (również Mikołaj), a wtedy opiekę nad chłopcem przejął jego wuj, wykształcony biskup warmiński,
Dzięki protekcji oraz wsparciu finansowemu wuja w 1491 roku rozpoczął naukę na Akademii Krakowskiej. Szkoła astronomiczno-matematyczna przeżywała wówczas czasy świetności, i to właśnie tam Mikołaj nauczył się posługiwać instrumentami astronomicznymi. Młody Kopernik interesował się matematyką, kartografią i ekonomią. Dzięki staraniom wuja Łukasza uczęszczał również na włoskie uniwersytety, gdzie studiował prawo kanoniczne oraz medycynę. We Włoszech rozpoczął pierwsze samodzielne badania i obserwacje astronomiczne.
Po powrocie z Włoch pod koniec 1503 roku Mikołaj Kopernik zamieszkał w Lidzbarku Warmińskim, gdzie wspierał swojego wuja w obowiązkach biskupa. Cały czas marzył jednak o karierze naukowej. Prawdopodobnie z tego powodu, gdy Watzenrode chciał przygotować Mikołaja do sakry, ten odmówił przyjęcia święceń kapłańskich i wyjechał do Fromborka. Tam kontynuował opracowywanie teorii heliocentrycznej, której pierwsze szkice powstały już ok. 1509 roku, gdy Mikołaj przebywał jeszcze w Lidzbarku.
REWOLUCYJNA KONCEPCJA POLSKIEGO ASTRONOMA
"DE REVOLUTIONIBUS ORBITUM COELESTIUM" (O OBROTACH SFER NIEBIESKICH)
Za życia Mikołaja Kopernika wierzono, że Ziemia jest płaską tarczą, która znajduje się w centrum kosmosu. Średniowieczny model budowy świata głosił, iż Słońce i inne planety krążą wokół Ziemi, a nie na odwrót, jak zauważył Kopernik. Przełom w postrzeganiu świata nastąpił, gdy światło dzienne ujrzało jego najsłynniejsze dzieło, czyli „De revolutionibus orbium coelestium” („O obrotach sfer niebieskich”), którym torunianin zburzył dotychczasowy porządek. Nie stało się to jednak od razu.
NIEZROZUMINY I OSAMOTNIONY UCZONY
Zanim Mikołaj Kopernik całkowicie poświęcił się astronomii, po śmierci wuja pełnił wiele funkcji administracyjnych oraz doradzał polskiemu królowi w kwestiach związanych z obiegiem pieniężnym. Ciekawostką jest, że to właśnie Kopernik stworzył mapę Królestwa Polskiego i Litwy. Pomimo rozmaitych zajęć nigdy nie przestał interesować się Wszechświatem. We Fromborku mieszkał na wzgórzu katedralnym i był genialnym obserwatorem nieba, do czego nie potrzebował zresztą ani teleskopu, ani lunety. Przypuszcza się, że mógł czuć się osamotniony z tego względu, że niewiele osób podzielało jego astronomiczne fascynacje.
"NIC POĘKNIEKSZEGO NAD NIEBO, KTÓRE PRECIEŻ OGARNIA WSZYSTKO, CO PIĘKNE" - ZAKAZANA KSIĘGA
Rewolucyjna teoria Mikołaja Kopernika o heliocentrycznej budowie Układu Słonecznego, która została zawarta w dziele „O obrotach sfer niebieskich”, ukazała się drukiem w marcu 1543 roku w Norymberdze. Pierwsza redakcja była gotowa już ponad 10 lat wcześniej, jednak Kopernik wstrzymywał się z jej publikacją, obawiając się reakcji władz kościelnych. I słusznie, gdyż dzieło „O obrotach sfer niebieskich” po wydaniu trafiło na Indeks Ksiąg Zakazanych i widniało na nim aż do 1828 roku. Rękopis autorstwa Kopernika znajduje się obecnie w krakowskiej Bibliotece Jagiellońskiej.
Choć na początku przychylnie przyjmowano teorię heliocentryczną, ówczesna technika nie pozwalała na poparcie racji polskiego astronoma. To, co dziś wydaje nam się oczywiste, za czasów Kopernika było zupełnie nie do pomyślenia. Eksperymenty naukowe, które dowiodły słuszności teorii uczonego, przeprowadzono dopiero w kolejnych stuleciach.
PAMIĘĆ O KOPERNIKU
Mikołaj Kopernik zmarł 24 maja 1543 roku we Fromborku, krótko po wydaniu dzieła swojego życia. Rok wcześniej doznał wylewu krwi do mózgu, co pozbawiło go mowy i sparaliżowało jego prawy bok. Do 2005 roku nie poznano dokładnego miejsca pochówku polskiego astronoma, w końcu jednak odnaleziono jego szczątki pod posadzką katedry we Fromborku. Dopiero w 2010 roku Mikołaj Kopernik doczekał się okazałego epitafium w katedralnej krypcie.
Zobacz „Mikołaj Kopernik. Tajemnica grobu” (2005) w TVP VOD
MIKOLAJ KOPERNIK - PATRON 2023 ROKU
Mikołaj Kopernik został patronem 2023 roku, w związku z okrągłą, 550. rocznicą jego urodzin. Nazwiskiem polskiego astronoma nazwano poza tym jeden z kraterów na Księżycu, krater na Marsie oraz planetoidę (1322) Coppernicus.
Więcej na ten temat
item.image.alt
2023 Telewizja Polska S.A.
mPolska24
